دنیای کامپیوتر شخصی، یک دهه پس از پیش‌بینی مرگ، از همیشه زنده‌تر است

کارشناسان در سال ۲۰۱۰ پیش‌بینی می‌کردند که کامپیوترهای شخصی به پایان عمر رسیده‌اند. امروز پس از گذشت یک دهه، این محصولات زنده‌تر از همیشه هستند.

در گذشته‌ای نه‌چندان دور، اندیشمندان حوزه‌ی فناوری پیش‌بینی می‌کردند که تا سال ۲۰۲۰، مفهوم کامپیوتر شخصی به‌صورتی که می‌شناسیم، دیگر وجود خارجی نداشته باشد. درواقع آن‌ها انقراض PC را پیش‌بینی کرده بودند. با نگاهی به گذشته حتی می‌توان تاریخ دقیق مرگ کامپیوتر شخصی را هم شناسایی کرد. ۲۷ ژانویه‌ی ۲۰۱۰، زمانی‌که استیو جابز در استیجی در سان‌فرانسیسکو از آیپد رونمایی کرده بود، نیکولاس کار در نیو ریپابلیک مقاله‌ای با این عنوان منتشر کرد: «کامپیوتر شخصی امروز رسما مرد».

رسانه‌های متعدد با شروع دهه‌‌ی ۲۰۱۰، مقاله‌هایی را با موضوع مرگ کامپیوترهای شخصی منتشر کردند. CNN Money چند ماه پس از معرفی آیپد به‌نوعی آگهی درگذشت کامپیوتر شخصی را با تکیه بر نمودارها و تصاویر متعدد منتشر کرد: «پایان کامپیوتر شخصی دسکتاپ». چند سال بعد و در آوریل ۲۰۱۳، فوربز که هنوز به‌دنبال ضربانی از زندگی در دنیای کامپیوتر شخصی بود نوشت: «مرگ کامپیوتر شخصی اغراق‌شده نبوده است». وایدر در میانه‌ی همین دهه با تکیه بر کلیشه‌ی مرسوم در میان رسانه‌های فناوری با قیدی مبهم به مرگ مفهوم PC اشاره کرد: «مرگ کامپیوتر شخصی آن‌چنان اغراق‌شده نبوده است».

در سال ۲۰۱۷، رسانه‌ی The Inquirer که همیشه به موضوعات بحث‌برانگیز علاقه دارد، تیتری مخالف با جریان دهه نوشت و بیماری به‌نام کامپیوتر شخصی را زنده و سالم تفسیر کرد. آن‌ها در مقاله‌ی خود نوشتند: «کامپیوتر شخصی هنوز نمرده و بازار آن درحال تثبیت است».

امروز یک دهه از اولین پیش‌بینی‌های مرگ کامپیوتر شخصی می‌گذرد و صنعت مذکور، سالانه بیش از ۲۵۰ میلیون کامپیوتر شخصی به فروش می‌رساند. چنین آماری برای صنعتی که یک دهه پیش در مرز مرگ و زندگی قرار داشت، عالی محسوب می‌شود. شاید دلیل عدم انقراض صنعت کامپیوتر شخصی، هماهنگ شدن آن‌ها با روندهای جهانی باشد. به‌علاوه پلتفرم‌های رقیب نیز نتوانستند تمامی وظایف متمرکز بر کامپیوتر شخصی را به‌خوبی برعهده بگیرند.

دنیای امروز فناوری در آستانه‌ی سال ۲۰۲۰ چه تفاوتی با گذشته دارد؟ برای درک بهتر و مقایسه‌ی وضعیت پیشین و اکنون جهان، باید سفری به سال ۲۰۱۰ داشته باشیم.

چشم‌انداز رقابتی

برای درک رویکرد جدید دنیای فناوری و روندهایی که از سال ۲۰۱۰ شروع می‌شدند، نیازی به داشتن تخصص در این حوزه نبود. دستگاه‌های موبایل قدرتمند در آن زمان به کاربران امکان می‌دادند تا وظایفی را به‌راحتی انجام دهند که قبلا تنها توسط کامپیوترهای شخصی قابل انجام بود. تحول مذکور در فناوری باعث شده بود که سهم عمده‌ای از تقاضا برای کامپیوتر شخصی کاهش پیدا کند. اگرچه هنوز درخواست جزئی از سمت مشتریان کسب‌وکاری و تجاری وجود داشت.

اولین قربانی تحول فناوری در ابتدایی دهه‌ی ۲۰۱۰، نِت‌بوک بود؛ دسته‌ای از کامپیوترهای شخصی که مجهز به پردازنده‌های ضعیف اتم بودند و نمایشگرهایی کوچک‌تر از لپ‌تاپ‌های پایین‌رده داشتند. طراحی و تولید نت‌بوک بر این فرضیه استوار بود که مصرف‌کننده‌ی عادی متوجه تفاوت آن‌ها با لپ‌تاپ پایین‌رده نمی‌شود.

مصرف‌کننده‌ها در ارتباط با نت‌بوک‌ها، برخلاف پیش‌بینی طراحان و کارشناسان عمل کردند. آن‌ها متوجه تفاوت چشم‌گیری میان نت‌بوک و لپ‌تاپ عادی می‌شدند. نت‌بوک‌ها محصولاتی کند، زشت و کم‌ارزش بودند. درواقع با هر بار کار کردن با نت‌بوک شخص به یاد می‌آورد که با کمی هزینه‌ی بیشتر، امکان خرید کامپیوتری بسیار بهتر را داشت. به‌هرحال دسته‌ی نت‌بوک پیش از متوجه شدن کارشناسان و تولیدکننده‌ها، از بین رفت.

تولیدکننده‌های کامپیوتر شخصی هم‌زمان با مرگ نت‌بوک متوجه شدند که دو دسته از مشتریان، حاضر به پرداخت هزینه‌های بیشتر برای PC هستند: مشتریان تجاری و گیمرها. با ظهور چنین نظریه‌ای، تولیدکننده (OEM) سرمایه‌گذاری عظیم روی دسته‌های مذکور را شروع کردند.

سخت‌افزار

پیکربندی کامپیوترهای شخصی دسکتاپ (همان‌هایی که با کیس‌های بزرگ یا فرم‌فاکتورهای کوچک سنتی می‌شناسیم) در یک دهه‌ی گذشته پیشرفت زیادی نکرده است، اما کامپیوترهای شخصی همراه، شاهد تحولات زیادی بوده‌اند. برای درک هرچه بهتر تحول ایجادشده در دنیای کامپیوترهای شخصی همراه، کافی است نگاهی به مقاله‌های ۱۰ سال پیش با موضوع برترین لپ‌تاپ‌های سال بیندازید. با مقایسه‌ی محصولات سال ۲۰۱۰ با نمونه‌های امروزی، چند مورد بیش از همه به چشم می‌خورد:

سبک‌تر و باریک‌تر

می‌توان ادعا کرد که همه‌ی تولیدکننده‌های کامپیوتر شخصی در یک دهه‌ی گذشته، سعی در شبیه‌سازی مک‌بوک ایر داشته‌اند. کارشناسان دنیای لپ‌تاپ در سال ۲۰۱۰، محصول کوپرتینویی‌ها را لپ‌تاپ انقلابی سال نامیدند. آن‌ها لپ‌تاپ یک کیلوگرمی و ۱/۳ کیلوگرمی اپل را «فوق سبک» نامیدند. امروز اکثر کامپیوترهای شخصی پرچم‌دار بازار، از لحاظ وزن و ضخامت، مشخصات مشابه یا حتی بهتر دارند. محدودیت‌هایی همچون ابعاد باتری و کیبورد، امکان باریک‌تر و سبک‌تر کردن کامپیوترهای شخصی را از بین می‌برد. به‌هرحال کامپیوترهای امروزی دیگر تقریبا نیازی به درایو نوری ندارند و یکی از محدودیت‌ها از بین رفته است.

مک‌بوک ایر دستگاهی بود که اکثر تولیدکننده‌ها مسیر طراحی آن را تقلید کردند

نمایشگرهای لمسی و محصولات دو در یک

مایکروسافت در سال ۲۰۱۰ اولین رونمایی‌هایش را از کامپیوترهای شخصی لمسی مجهز به ویندوز ۷ انجام داده بود، اما رونمایی از آیپد، به‌نوعی آن‌ها را به سایه راند. تا سال ۲۰۱۵، دسته‌ی محصولات لمسی به‌نوعی متحول شده بود و شاهد دستگاه‌های دو در یک در مقیاس بیشتر بودیم. امروز نمایشگرهای لمسی به قابلیتی مرسوم در کامپیوترهای ویندوزی تبدیل شده‌اند، اما خبری از آن‌ها در خانواده‌ی اپل مک‌بوک نیست.

استاندارد شدن SSD

در سال ۲۰۱۰، هارد درایو سنتی، سخت‌افزاری مرسوم در کامپیوترهای شخصی بود. در آن زمان دستگاه‌هایی با سرعت چرخش ۷،۲۰۰ دوردردقیقه، عالی محسوب می‌شدند. درایو SSD در سال ۲۰۱۰ گزینه‌ای گران‌قیمت بود که تنها برخی کاربران آن را تهیه می‌کردند. در سال‌های بعد، قیمت SSD به‌مرور کاهش یافت و افت شدید قیمتی در بازار آن مشاهده شد. امروز دیگر به‌سختی می‌توانید کامپیوتر شخصی همراهی را با هارد درایوهای سنتی تصور کنید.

عمر بهتر باتری

در سال ۲۰۱۰ بنچمارک باتری با عمر پنج تا ۶ ساعت، قابلیتی خوب محسوب می‌شد و کارایی واقعی نیز قطعا پایین‌تر از آن آمار بود. فناوری باتری از آن سال‌ پیشرفت قابل‌توجهی را تجربه کرد و تجهیزات دیگر همچون پردازنده‌های مرکزی، تراشه‌های دیگر و نرم‌افزارهای سیستمی نیز مجهز به قابلیت مدیریت مصرف باتری شدند. کامپیوترهای شخصی مدرن، امروز شارژدهی باتری دو برابری را نسبت به اجداد خود در یک دهه‌ی پیش ارائه می‌کنند.

تکامل پورت‌ها

با نگاهی به محصولات یک دهه‌ی پیش در دنیای لپ‌تاپ، تعداد و طراحی پورت‌ها بیش از همه به چشم می‌آید. به‌عنوان مثال Alienware M11x را تصور کنید که در دسته‌ی محصولات گیمینگ عرضه شد. شرکت سازنده، لپ‌تاپ خود را یک محصول پردازش گرافیکی قوی با ابعاد ۱۵ اینچ و در فرم فاکتور ۱۱ اینچ معرفی می‌کرد. محصول مذکور نسبت به رقبا کوچک‌تر بود، اما در سمت چپ آن تعداد زیادی پورت دیده می‌شد. پورت‌های مجزای VGA، HDMI، DisplayPort به‌همراه اترنت و USB و IEEE 1394، کل سمت چپ لپ‌تاپ ایلین‌ور را اشغال کرده بودند. تمامی پورت‌های مذکور امروز با یک یا دو پورت USB-C جایگزین شده‌اند.

نرم‌افزار و خدمات

یک دهه‌ی پیش، اکثر نرم‌افزارها به‌صورت نصبی ارائه می‌شدند و ذخیره‌سازی ابری تنها یک مفهوم جذاب و نوپا بود. آفیس ۳۶۵ تا سال ۲۰۱۱ هنوز معرفی نشده بود و وان‌درایو تا سال ۲۰۱۴ به‌نام اسکای‌درایو و با امکاناتی محدود فعالیت می‌کرد. درواقع محدودیت سرعت در یک دهه‌ی پیش، مانع از عرضه‌ی خدمات و تجربه‌ی یکپارچه‌ و همه‌جانبه‌ی ابری می‌شد.

امروزه خدمات ابری به‌لطف اتصال همه‌جانبه‌ی بی‌سیم و سرعت‌های بسیار بیشتر، دیگر عجیب و غیرقابل دسترس نیست. به‌همین ترتیب، سرویس‌های مبتنی بر وب در حال ازبین‌بردن آخرین بازمانده‌های نسل نرم‌افزارهای نصبی هستند. تا میانه‌ی دهه‌ی گذشته، روند تغییر مسیر به سمت سرویس‌های ابری در مایکروسافت با شتاب بالایی پیش‌ می‌رفت. به‌هرحال می‌توان آن‌ها را مهم‌ترین شرکت صنعت کامپیوتر شخصی دانست که در شکل‌گیری روند جدید مؤثر بوده‌اند.

مایکروسافت را می‌توان پیش‌گام تحول به سمت نرم‌افزارهای ابری دانست

تحول خدمات ابری و نرم‌افزارها، تأثیری دوگانه بر کامپیوترهای شخصی همراه داشت. در وهله‌ی اول، نیازهای ذخیره‌سازی محصولات کاهش یافت. امروزه یک درایو ۱۲۸ گیگابایتی SSD برای یک کامپیوتر میان‌رده مناسب محسوب می‌شود. ثانیا، گزینه‌های اتصال بی‌سیم نیز به‌لطف تکامل استانداردهای وای‌فای بهبود یافته‌اند. به‌علاوه با ظهور کامپیوترهای شخصی مبتنی بر پردازنده‌ی آرم و گسترش شبکه‌ی مخابراتی 5G، احتمالا در آینده‌ی نزدیک شاهد تکاملی سریع در اتصال اینترنتی سلولی خواهیم بود.

یکی از تحولات مهم یک دهه‌ی گذشته در حوزه‌ی نرم‌افزار، در به‌روزرسانی سیستم‌عامل‌ها رخ داد. زمانی به‌روزرسانی یک سیستم‌عامل فرایندی گران‌قیمت محسوب می‌شد و امروز اکثر آن‌ها به‌صورت رایگان به‌روزرسانی می‌شوند. اپل در سال ۲۰۱۳ رویکرد دریافت هزینه برای به‌روزرسانی OS X را پایان داد و مایکروسافت با عرضه‌ی ویندوز ۱۰ در سال ۲۰۱۵ همین روند را پیگیری کرد. درنتیجه‌ی روندهای مذکور، عمر مفید یک کامپیوتر شخصی می‌تواند بیش از سه یا چهار سال باشد که در گذشته شاهد آن بودیم. قبلا پس از دوره‌های سه تا چهار ساله، عرضه‌ی نسخه‌های کاملا جدید یا چرخه‌ی به‌روزرسانی بزرگ شروع می‌شد.

امروزه اشتراک سخت‌افزار به‌جای مالکیت کامپیوتر شخصی، مفهومی مرسوم در دنیای فناوری محسوب می‌شود. شاید این تغییر را بتوان یکی از جذاب‌ترین توسعه‌ها در بازار کامپیوتر شخصی دانست که در ادامه‌ی تحول‌‌های سخت‌افزاری رخ داد. مایکروسافت با Surface All Access for Business چنین خدماتی را ارائه می‌دهد. دل نیز سرویسی مشابه به‌نام PC as a Service یا PCaaS دارد که نمونه‌ای کامل‌تر از مفهوم را به‌همراه دارد. هر دو برنامه به کاربر امکان می‌دهد که یک کامپیوتر شخصی کاملا جدید را بدون هزینه‌ی اضافه و تنها با پرداخت هزینه‌ی ماهانه اجاره کرده و پس از گذشت ۳۶ تا ۴۸ ماه، آن را با کامپیوتر شخصی جدید تعویض کند. دل در پایان دوره‌ی مذکور، با پیاده‌سازی رویکردهای امنیتی، همه‌ی داده‌های موجود را پاک کرده و کامپیوتر را بازیافت می‌کند.

تولیدکننده‌ها

در شروع دهه‌ی کنونی و کمی پیش از عرضه‌ی آیپد اپل، کامپیوتر شخصی برای مصرف‌کننده‌هایی که وظایف مرسوم آنلاین همچون خرید و خواندن اخبار را انجام می‌دادند، محصولی الزامی بود. امروز به‌نوعی بازار مصرف‌کننده برای کامپیوترهای شخصی از بین رفته است و سه شرکتی که بیشتر روی کامپیوترهای شخصی تجاری سرمایه‌گذاری کرده بودند، سهم اصلی فروش را به خود اختصاص می‌دهند: HP و دل و لنوو. درمقابل شرکت‌هایی همچون توشیبا و فوجیتسو که زمانی زیباترین طراحی‌ها را عرضه می‌کردند، از بازار خارج شدند.

عضو جدید تولیدکننده‌های کامپیوتر شخصی که در دهه‌ی حاضر به خانواده‌ی تولیدکننده‌ها اضافه شد، اکثر کاربران و کارشناسان را شوکه کرد و البته روندی سینوسی داشت. مایکروسافت در سال ۲۰۱۲ از اولین نسخه‌ی سرفیس RT و سرفیس پرو رونمایی کرد که به گواه بسیاری، حرکت شجاعانه‌ای محسوب می‌شد. ازطرفی، شکست RT در بازار، شرم‌ساری گران‌قیمتی را برای ردموندی‌ها به‌همراه داشت. به‌هرحال پایداری آن‌ها در بازار مذکور و موفقیت نهایی با خانواده‌ی سرفیس و تبدیل کردن آن به برندی چندین میلیارد دلاری، تنها برای افرادی عجیب بود که سرسختی مایکروسافت را در حوزه‌های دیگر ندیده بودند.

از میان تغییرهای مهمی که در دهه‌ی گذشته رخ داد، شاید سرنوشت کامپیوترهای شخصی اپل را بتوان بزرگ‌ترین رخداد دانست. آن‌ها دهه را با دستگاهی انقلابی شروع کردند که به‌نوعی یک دسته‌ی جدید به خانواده اضافه کرد. مک‌بوک ایر دستگاهی بود که بسیاری تولیدکننده‌ها را به شبیه‌سازی طراحی و ساختار تشویق کرد.

برخی کارشناسان می‌گویند، کوپرتینویی‌ها از آن زمان گویی توجه خود را آن‌طور که باید و شاید به خانواده‌ی کامپیوترهای شخصی معطوف نکرده‌اند و مک در وضعیت مناسبی نیست. سخت‌افزار نه‌چندان خوب، کیبوردهایی که از چالش‌های متعدد رنج می‌برند و سیستم‌عاملی که پر از باگ است. همان کارشناسان می‌گویند شاید به‌جای مرگ کامپیوتر شخصی، مرگ مک در دهه‌ی گذشته رخ داده باشد.

نظر شما چیست؟ آیا روزی می‌توان شاهد خروج کامل کامپیوترهای شخصی از دنیای فناوری بود؟